Илиевски: Јанкулоска беше предвреме осудена и немаше фер судење, има основа за кривично гонење на инволвираните судии

Очекував Европскиот суд за човекови права да испрати известување до Владата бидејќи беше очигледно уште во постапката пред Основниот суд, а потоа и пред повисоките судови дека нема фер судење, изјави во интервју за МИА Влатко Илиевски, адвокат и сопруг на поранешната министерка за внатрешни работи Гордана Јанкулоска која одлежа затворска казна за случајот „Тенк“ поврзан со купувањето владин мерцедес.

Илиевски вели дека за нив било очигледно дека Јанкулоска е предвреме осудена бидејќи претседателката на Судечкиот совет во Основниот суд ја посочила за поттикнување при објавувањето на пресудата за поранешниот премиер Никола Груевски и Ѓоко Поповски, иако Јанкулоска поради бременоста била издвоена од таа постапка.

– И во самата пресуда беше јасно истакнато од страна на судијата дека Груевски и Поповски биле поттикнати од Јанкулоска, иако на Јанкулоска воопшто не и беше судено во таа постапка што значи дека таа во постапката против Јанкулоска излегува со одредено предубедување и за неа не било воопшто спорно дека таа извршила поттикнување, иако формално не беа изведени доказите во постапката против Гордана. Така што нам ни беше јасно дека нема што да бараме ние во оваа постапка, дека однапред е осудена како што впрочем и се случи, но проблем беше што после тоа повисоките судови ги игнорираа нашите жалбени наводи и воопшто дури не ги ни искоментираа, по однос конкретно на оваа повреда. Секако во самата постапка имаше и други повреди, потенцира Илиевски.

Убеден е дека Европскиот суд за човекови права во случајот со Јанкулоска ќе утврди повреда на правото на правично судење и повреда на членот 6 од Конвенцијата бидејќи одбраната барала, но немала увид во прислушкуваните снимки кои ги поседувало тогашното Специјално јавно обвинителство (СЈО). На Основниот суд му се презентирале само снимки што биле селектирани од СЈО.

– Легално, тие снимки ги имаше само СЈО, дури ни судот ги немаше. Значи никој не можеше да изврши контрола врз СЈО за тоа кои се тие други снимки и зошто тие истите не се доставуваат на увид на одбраната. Тука веќе имаме сериозна пракса на Европскиот суд за човекови права каде што утврдува повреда на член 6 по овој основ и јас сум убеден дека и во конкретниов предмет ќе има ист епилог, посочува Илиевски.

Во интервјуто за МИА тој објаснува какви одговори се бараат од македонската Влада во врска со овој случај од ЕСЧП, како и за правосудните пропусти и неправди што ги доживеале тој и неговата сопруга, поранешната министерка Јанкулоска, за време на судскиот процес во Македонија.

Се отвора прашањето, посочува тој, „и дали воопшто Гордана имала пристап до суд, и дали воопшто имало суд формиран согласно закон“.

– За Стразбур не е доволно само да постои суд којшто е формиран врз основа на закон, туку тој суд треба и да функционира врз основа на тие правила на кои се темели формирањето на тој суд, вели Илиевски.

Нивната цел, потенцира тој, е да се дојде до повторно судење и целосна рехабилитација на поранешната министерка Јанкулоска, што може да трае повеќе години. Се уште е рано да се повикува на одговорност, вели Илиевски, но од националните правосудни органи нема да бараат бидејќи кога побарале пред неколку години биле одбивани, а професионална одговорност тешко може да се очекува.

Но, според него, има основ за кривична одговорност поради злоупотреби, посебно на судијата од Основниот суд.

– Останува евентуално на работата на Судски совет да утврди одговорност на судиите кои се уште се судии, а можеби дел од нив и ќе се пензионираат во меѓувреме, не знам… Професионална одговорност тешко би можела да се очекува. Меѓутоа, јас мислам дека има основ за кривична одговорност бидејќи ваквите злоупотреби, посебно на судијата од Основниот суд мислам дека содржат елементи на кривичното дело „злоупотреба на службената положба и овластувања“. Токму тоа кривично дело по кое овој судија се прослави и напредуваше со невидена брзина во кариерата. Дури, не знам дали забележавте, во едно од прашањата што се однесува за отсуството на непристрасност на тој судија, тоа се става во контекст и на напредокот во кариерата на тој судија. И тоа е соодветно адресирано од страна на Стразбур. Да видиме како ќе се одвиваат работите. Се уште е рано за одговорност да се повикува, потенцира Илиевски.

Во продолжение интегрално ви го пренесуваме интервјуто со адвокатот и сопруг на поранешната министерка за внатрешни работи Гордана Јанкулоска.

Европскиот суд за човекови права документираше повреди на правото за правично судење во предметот „Тенк“ против вашата сопруга Гордана Јанкулоска. Вие сте истовремено и нејзин адвокат.

Како ја коментирате ваквата постапка на Европскиот суд за човекови права?

-Искрен да бидам, очекувана ми е, да речеме, оваа комуникација што се случи, известувањето на овие прашања до Владата, бидејќи беше очигледно уште во постапката пред Основниот суд, а потоа и пред повисоките судови дека нема фер судење. Тоа беше очигледно уште пред да почне судењето бидејќи претседателот на Судечкиот совет кога ја објавуваше пресудата за Никола Груевски и Ѓоко Поповски, бидејќи нели Гордана беше издвоена од таа постапка поради бременоста, значи кога ја соопштуваше пресудата, но и во самата пресуда, беше јасно истакнато од нејзина страна, од страна на судијата дека Груевски и Поповски биле поттикнати од Јанкулоска, иако на Јанкулоска воопшто не и беше судено во таа постапка. Што значи дека таа во постапката против Јанкулоска излегува со одредено предубедување и за неа не било воопшто спорно дека таа извршила поттикнување, иако формално не беа изведени доказите во постапката против Гордана. Така што нам ни беше јасно дека нема што да бараме ние во оваа постапка, дека однапред е осудена како што впрочем и се случи, но проблем беше што после тоа повисоките судови ги игнорираа нашите жалбени наводи и воопшто дури не ги ни искоментираа, по однос конкретно на оваа повреда. Секако во самата постапка имаше и други повреди. Тука би го истакнал, пред се, проблемот со снимките како докази што беа користени.

Што содржат овие барања од Европскиот суд за човекови права и какви објаснувања се бараат од нашата Влада? Од она што имав можност да го прочитам, меѓу другото, се посочуваат снимките, но и други наводи.

-Конкретно за снимките како докази, тука најнапред би требало да се истакне дека Стразбур не е тој некој четврта истанца суд, не навлегува во тоа како е утврдена фактичката состојба ниту пак се меша во работата на националните судови во делот на тоа кои докази ќе ги смета за валидни а кои не, без разлика како се добиени. Во принцип не се меша судот во Стразбур во тоа дали снимките биле незаконски прибавени или не биле, тоа го остава на националните судови. Но, има еден исклучок, а тоа е Судот (ЕСЧП) ја гледа постапката во целина дали била правична или не, вклучително и начинот на кој се добиени доказите односно дали истата била правична. И мора тука да се земе предвид и квалитетот на ваквите докази, вклучително и дали околностите во кои што се добиени фрлаат сомнеж врз нивната веродостојност и точност. Тоа е едниот аспект на снимките како докази. Ретко се случува Стразбур да утврди повреда на член 6 по овој основ, но има такви случаи. Второто прашање кое што е поврзано со снимките како докази е дали обвинетиот имал можност да ги оспорува, нивната валидност да ја оспорува и дали имал пристап до истите.

Во случајов госпоѓата Јанкулоска, односно Вие како нејзин правен застапник немавте пристап до тие снимки?

-Во повеќе наврати одбраната бараше увид во тие снимки, но не само во снимките коишто беа предочени како докази, туку интегрално во сите снимки бидејќи знаете исклучиво СЈО, дури ни судот (Основниот суд) немаше увид во целата таа збирка на снимки. СЈО имаше монопол така што самиот СЈО одлучуваше кои снимки ќе ги земе релеватни за докази а кои ќе ги тргне на страна.

Тука се отвора едно друго прашање, дали навистина СЈО имаше „монопол“ врз снимките или тие биле и на друго место?

-Тоа не е спорно, копии се продаваа малтене и на пазарите, имаше и одредени ликови кои сега завршија со доживотна казна затвор кои исто тргуваа со тие снимки. Но добро тие снимки еве им биле отстапени нелегално на еден или на друг начин. Легално, тие снимки ги имаше само СЈО, дури ни судот ги немаше. Значи никој не можеше да изврши контрола врз СЈО за тоа кои се тие други снимки и зошто тие истите не се доставуваат на увид на одбраната. Тука веќе имаме сериозна пракса на Европскиот суд за човекови права каде што утврдува повреда на член 6 по овој основ и јас сум убеден дека и во конкретниов предмет ќе има ист епилог.

Има ли и други повреди на правото на фер постапка?

-Тоа е самата експресна постапка бидејќи мислам дека за помалку од два месеци Гордана беше осудена, така што во услови кога таа само што се породи, немаше ни два месеци по породување, кога продолжи судењето. Дискутабилно е колку во таква ситуација и со такво брзо судење може да се спреми одбраната. И тоа Судот (ЕСЧП) го адресира како прашање. Понатаму, повторно поврзано со снимките како докази, беше и фактот што Гордана не можеше да го искористи вештачењето што го направи нејзиниот технички советник, бидејќи едноставно судот тоа не и го дозволи, што го доведува под знак прашање принципот на контрадикторност на постапката и исто така принципот на еднаквост на „оружјата“. Понатаму, како повреда што е од особено суштествено значење е и принципот на непристрасност и независност на судиите. Фактот што претседателот на Судечкиот совет однапред тргна во судење на Гордана со предубедување дека таа ги поттикнала односно дека е виновна, сериозно зборува за отсуство на непристрасност. Ова право беше повредено исто така и во постапката пред Врховен суд, кога Врховен суд одлучуваше по однос на вонредниот правен лек – барање за вонредно преиспитување на правосилна пресуда затоа што ние имаме сериозни индиции дека двајца од судиите во Судечкиот совет што првично биле ставени, кои почнале да го разгледуваат овој предмет, арбитрерно биле тргнати од страна на претседателот на Врховен суд и исто така член на тој Судечки совет од причини нејасни за нас, бидејќи одбија да ни дозволат да се изврши увид за причините поради кои што се одбиени, дури ги фативме и во лага. Кажуваа една причина, а од доказите со кои ние располагавме таа причина беше неоснована, односно беше побиена. Дури баравме помош и од Народниот правобранител, но и тој не излезе во пресрет. Формално отвори постапка и после одвај чекаше да се најде изговор да се затвори таа постапка. Понатаму, повреда на презумпција на невиност, што зборував на почетокот. И исто така, знаете, ние дојдовме до доказ дека воопшто не се извршило советување и гласање пред првостепениот суд. Значи, од она што ние го имаме како информација а тоа е соодветно документирано и го има Судот, произлегува дека воопшто членовите на тој Судечки совет не знаеле каква ќе биде пресудата се до нејзиното јавно соопштување, а уште помалку да учествуваат во гласањето. Ова го отвора прашањето и дали воопшто Гордана имала пристап до суд, и дали воопшто имало суд формиран согласно закон. Бидејќи знаете за Стразбур не е доволно само да постои суд којшто е формиран врз основа на закон, туку тој суд треба и да функционира врз основа на тие правила на кои се темели формирањето на тој суд. Така што сите овие работи се соодветно адресирани преку прашања кои што се поставуваат до Владата. Уште една работа е дека ние баравме да се утврди одговорност за постапувањето на овој судија, претседател на Судечкиот совет во прв степен на начин што баравме да се утврди одговорност за неговото постапување од страна на Судскиот совет. Тоа беше на крај на 2018 или почеток на 2019 година. Судскиот совет едногласно го одби нашиот предлог. Доколку не беше така, немаше да се доведеме во ситуација сега Стразбур да одлучува по однос на апликацијата. Тука морам да нагласам само дека Александар Даштевски, тогашен претседател на Комисијата за заштита од дискриминација, беше првиот и единствениот од македонските институции кој имаше храброст да ја нотира деструктивноста и неправичноста спрема Гордана во судскиот процес „Тенк“ и да се донесе одлука дека Гордана била предмет на дискриминација од страна на судот, што наиде на жесток одговор од страна на послушниците на Заев (поранешниот премиер), особено во Судскиот совет, па дури му се закануваа и со разрешување.

Од сево ова што е наведено во известувањето на Европскиот суд за човекови права се гледа како постапувале судии, обвинител и како функционирал или веројатно се уште функционира дел од правосудниот систем кај нас. Како ќе постапите вие во случајов и дали ќе барате одговорност за прекршувањата на правата на вашата сопруга и пропустите во судскиот процес против неа? Да не заборавиме дека процесот и пресудата истовремено директно влијаеа и на вашиот живот како семејство.

-Пред нашите инстанци кои се надлежни да одлучуваат за одговорност на судиите, веќе не би иницирал ништо, бидејќи иницирав пред седум – осум години. Заврши како што заврши таа постапка. Повисоките судови исто така не реагираа на тие повреди иако еве да кажам дека во Врховниот суд еден од судиите во Судечкиот совет беше поранешен судија на Европскиот суд за човекови права што доволно зборува за интегритетот, не само за интегритетот туку за целата первертирана состојба што владее во нашево правосудство. Друга причина зашто не би иницирал ништо пред нашите национални инстанци е фактот што конкретно судијава за кој зборуваме што беше претседател на Судечкиот совет сега е уставен судија. За да се покрене одговорност за уставен судија треба двотретинско мнозинство од самите уставни судии, што е вака илузорно да се помисли дека би се случило. А знаеме дека еве претходниве денови колегите на овој судија застанаа јавно во одбрана за нејзината работа по однос на некои други прозивки. Останува да видиме Стразбур што ќе одлучи, кога ќе одлучи. Порано во стариот закон за Судски совет имаше одредба дека судиите чии што одлуки ќе бидат предмет на оцена на Европскиот суд за човекови права и ќе се утврди повреда на членот 6 по „дифолт“ требаше да бидат разрешени. Таа одредба одамна е укината односно не постои така што формално правно нема некој да речеме механизам којшто би повикал на одговорност на тој судија. Останува евентуално на работата на Судски совет да утврди одговорност на судиите кои се уште се судии, а можеби дел од нив и ќе се пензионираат во меѓувреме, не знам…Професионална одговорност тешко би можела да се очекува. Меѓутоа, јас мислам дека има основ за кривична одговорност бидејќи ваквите злоупотреби, посебно на судијата од Основниот суд мислам дека содржат елементи на кривичното дело „злоупотреба на службената положба и овластувања“. Токму тоа кривично дело по кое овој судија се прослави и напредуваше со невидена брзина во кариерата. Дури, не знам дали забележавте, во едно од прашањата што се однесува за отсуството на непристрасност на тој судија, тоа се става во контекст и на напредокот во кариерата на тој судија. И тоа е соодветно адресирано од страна на Стразбур. Да видиме како ќе се одвиваат работите. Се уште е рано за одговорност да се повикува.

Каква е постапката следно? Во која временска рамка треба Владата да одговори на сите овие прашања до Стразбур? Имате ли одредени очекувања сега во делот на одговорите?

-Сега кога се искомуницираа овие прашања до Владата, ЕСЧП и даде рок на Владата до 5 март 2026 година да даде одговор на овие прашања. Нашето досегашно искуство е дека секогаш Бирото кое ја претставува Владата на Македонија во Стразбур без исклучок секогаш бара пролонгирање на тој рок, и секогаш добива пролонгирање на тој рок. Така што овој рок многу реално може да се очекува да биде април месец наместо март. Потоа треба ние да дадеме наше произнесување во однос на одговорите, па после Владата пак да се информира и да се произнесе на нашите одговори. Доколку оди по оваа динамика која беше карактеристична досега барем од моето искуство, ова може да трае уште две – три години ако не и повеќе. Тоа не значи дека Бирото мора да ги исцрпува сите овие рокови. Реално може и порано да даде одговори, а како опција која што досега исто не била применувана од Владата е и можноста за пријателско спогодување. Тоа секогаш по „дифолт“ судот (ЕСЧП) го предлага на спротивставените страни, но реално кажано тоа и нам не ни одговара бидејќи за да се повтори постапката согласно Закон за кривична постапка, треба да има пресуда од страна на Европскиот суд за човекови права за повреда на член 6. Доколку има пријателско спогодување нема да е исполнет условот за повторување на постапката што е наша крајна цел. Значи за да може Гордана да биде рехабилитирана мора да се повтори постапката. Нас не би ни значело ништо некаква пријателска спогодба која можеби ќе донесе некаков финансиски надомест и не знам дали нешто плус, кое што реално не гледам како би можело да помогне во повторување на таа постапка. Знаете, Бирото е дел од Министерство за правда, дел од извршната власт додека повторувањето на постапката е во рамки на судската власт. Судската власт не е задолжена да ги применува некои спогодби што ги направила извршната власт, дотолку повеќе што Законот за кривична постапка е јасен и точно кажува под кои услови може да се повтори една постапка.

Ни претстојат реформи во правосудниот систем. Како адвокат со вашето искуство, и како семејство кое што почувствувало каков бил и каков е се уште можеби дел од правосудниот систем во нашата држава, што сметате дека треба да се направи за да почне да се реформира овој систем?

-Клучна институција од која што треба да почне реформата и која што е најодговорна да речеме за стандардите на судството да се применуваат е Судскиот совет, односно Советот на јавни обвинители кај обвинителите. Знаеме ние каква е состојбата таму и реално не може да се очекува дека овие институции ќе бидат генератори на некои реформи, односно дека ќе ги имплементираат евентуално некои измени во легислативата бидејќи тие се крајно исполитизирани и партизирани институции, не одговараат пред никого, дури и покрај тоа што имаше нивен импичмент од страна на Собранието, тие останаа и понатаму да работат.

Јас мислам дека побрзо ќе се воспостават некои стандарди во судството со развојот на вештачката инетелгенција отколку дека ние самите ќе изгенерираме некакви реформи. Немам некој оптимизам. Мислам дека прво треба да има здраво ткиво во овие институции од коешто би можела да се покрене некоја реформа, а за жал, тоа не го гледам. Не дека нема добри судии, меѓутоа очигледно тие не можат да испливаат на површина и не можат да ја превземат таа одговорност и таа иницијатива.

Извор: МИА

ноември 25, 2025