Дали на повидок e решение за војната во Украина? Трамп и Зеленски постигнаа договор, но планот носи голема опасност

Нова.рс

Западните лидери во понеделникот го поздравија значителниот напредок во разговорите за можен мировен договор по речиси четири години целосна војна во Украина, сугерирајќи за прв пат дека безбедносните гаранции би можеле да го спречат Владимир Путин повторно да изврши инвазија.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски даде оптимистичка оценка за драматичната нова понуда од американските претставници да ѝ обезбедат на Украина гаранции во стилот на НАТО.

Предлозите изгледаат „прилично добро“, рече Зеленски на крајот од дводневните разговори со преговарачите на Доналд Трамп во Берлин. Самиот Трамп рече дека „сега сме поблиску до мирот од кога било досега“.

Сепак, украинскиот претседател предупреди дека плановите се само „прв нацрт“, со голем број важни прашања кои сè уште не се решени. На пример, сè уште нема договор за тоа што треба да се случи со спорните територии во регионот Донбас во источна Украина, од кои голем дел е окупиран од руски трупи. Ниту, пак, има индикации дека рускиот диктатор Владимир Путин ќе се согласи со нешто од ова.

Германскиот канцелар Фридрих Мерц, домаќин на разговорите, ги поздрави она што ги нарече „исклучителни“ правни и „материјални“ безбедносни гаранции предложени од американските преговарачи Стив Виткоф и Џаред Кушнер, зетот на Трамп.

„За прв пат од 2022 година, прекин на огнот е замислив“, рече Мерц на прес-конференција со Зеленски. „Сега целосно зависи од Русија дали може да се постигне прекин на огнот до Божиќ.“

Клучен чекор

Појавата на рамка на безбедносни гаранции претставува потенцијално клучен чекор напред во преговорите. Украина постојано инсистираше дека не може да разгледа какво било решение за прашањето за териториите што ги држат руските трупи сè додека не добие безбедносен пакет што би го одвратил Путин од уште една инвазија.

Путин одби да го разгледа членството на Украина во НАТО, а претходно оваа година Трамп рече дека американските сили нема да имаат никаква улога во никаква мировна мисија.

Сепак, во последните денови има постепено подобрување на расположението меѓу преговарачите.

„Ова е навистина далекусежен и суштински договор, каков што никогаш порано не сме имале – дека и Европа и САД се заеднички подготвени, а претседателот Зеленски го повика Член 5 од договорот за НАТО, за да ѝ обезбеди на Украина слични безбедносни гаранции“, рече Мерц.

Член 5 е камен-темелник на колективната одбрана на Алијансата: тој предвидува дека нападот врз една членка се смета за напад врз сите.

„Според мене, ова е навистина голем чекор напред. И, како што реков, американската страна се обврза и политички, а на долг рок и правно на ова“, додаде Мерц.

Зеленски, исто така, за прв пат наговести дека решение може да биде на повидок. „Пред да преземеме какви било чекори на бојното поле, треба многу јасно да видиме какви безбедносни гаранции постојат“, рече тој. „Важно е САД да ги разгледаат гаранциите слични на Член 5. Има напредок.“
„Значителен напредок“

Во заедничка изјава, лидерите на Данска, Финска, Франција, Обединетото Кралство, Италија, Холандија, Полска, Шведска и Норвешка му се придружија на Мерц во поздравувањето на „значајниот напредок“ во разговорите. Изјавата ја потпишаа и претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, и Антонио Кошта, претседателот на Европскиот совет, кои им се придружија на националните лидери на вечера со Зеленски во Берлин.

Во изјавата, исто така, се дадени дополнителни детали за тоа што би можел да содржи новиот мировен план, сугерирајќи дека „САД“, заедно со европските лидери, „се обврзуваат“ да ја гарантираат идната безбедност на Украина и да го поттикнат нејзиното економско закрепнување. Ова наводно би вклучувало обврски за поддршка на украинската војска за одржување на „мирновременска“ сила од 800.000 војници, способни за „одвраќање“ и „одбрана“, објави Политико.

Мирот би се спроведувал делумно преку „мултинационална сила за Украина“ предводена од Европа, составена од придонеси од земји кои се подготвени да учествуваат и „со поддршка од Соединетите Американски Држави“. Силата би го обезбедувала украинското небо, би ја поддржувала поморската безбедност и би ги зајакнувала украинските вооружени сили, „вклучувајќи операции на украинска територија“. Во соопштението не е прецизирано точно каква улога ќе имаат САД во поддршката на силите.

Одделно, САД ќе бидат задолжени за механизам за следење на прекинот на огнот и рано предупредување за секој иден напад. Исто така, ќе има правно обврзувачка обврска да се преземат чекори за враќање на мирот доколку Русија повторно нападне, што потенцијално вклучува „употреба на вооружена сила, разузнавање и логистичка помош“.

Други точки во предлогот вклучуваат заеднички напори за обнова на Украина и инвестирање во нејзиниот иден просперитет, како и продолжување на нејзиниот пат кон членство во ЕУ.

Во врска со прашањето за предавање на територија, европските лидери рекоа дека одлуката ќе зависи од Зеленски – доколку е потребно и во консултација со украинскиот народ. Што се однесува на територијата, Зеленски рече: „искрено, сè уште имаме различни ставови“.

Овие потези претставуваат значаен чекор напред по недели застој. Сепак, има индикации од американската страна дека нивната понуда може да биде временски ограничена, бидејќи Белата куќа се стреми да ги поттикне завојуваните страни кон мировен договор до Божиќ.

„Основата на тој договор се навистина силни гаранции, слични на Член 5“, рече висок американски функционер. „Тие гаранции нема да бидат на маса засекогаш. Тие се на маса сега ако се постигне добар заклучок“.

Може ли да му се верува на Трамп?

Приватно, некои европски дипломати не сакаат да ги положат своите надежи во Белата куќа која во последните денови покажа нови нивоа на непријателство кон Европа. Други не се убедени дека безбедносните гаранции би функционирале без да ѝ се даде на Украина полноправно членство во НАТО.

„Каде е кредибилитетот?“, праша еден европски дипломат. „Член 5 без членство само ќе ја охрабри Русија да се обиде да го тестира.“

Најновата американска стратегија за национална безбедност, која ја опишува Европа како цивилизација во опаѓање, загрозена од миграција, ги шокираше претставниците на ЕУ кога беше објавена претходно овој месец. Интервјуто на Трамп за Политико ги зголеми загриженостите, бидејќи ги нарече европските лидери „слаби“.

„Тука се води војна на дезинформации“, рече еден дипломат од ЕУ. „Најлошото е што не доаѓа само од Русите, Кинезите или Иранците. Доаѓа и од САД.“

Во меѓувреме, во Брисел, земјите од ЕУ остануваат заглавени во напнати преговори за тоа како да се искористат повеќе од 200 милијарди евра замрзнати руски државни средства за да се обезбеди на Украина многу потребен заем. Без понатамошна европска финансиска помош, Киев би можел да остане без пари во првата половина од следната година.

Разговорите се заглавени поради загриженоста на Белгија дека би можела да се соочи со одмазда од Русија ако се согласи на предлогот за „заем за репарација“, користејќи средства што се чуваат во финансиски депозитар во Брисел. Во последните денови, изгледите за договор – кој лидерите на ЕУ се надеваа дека ќе го потпишат на самитот во четврток – се намалија, бидејќи други земји, вклучително и Италија, ѝ се придружија на Белгија во изразувањето загриженост.

Претставниците на ЕУ продолжија да дискутираат за новите нацрт-предлози, насочени кон смирување на Белгија, до доцна во ноќта во понеделникот.  

декември 18, 2025