Србија има регулатива во случај на прекин со снабдувањето со нафта: Активирање на резерви, системот „пар-непар“ и работа од дома

Иако се уште нема официјални детали за бизнис-планот на Нафтена индустрија на Србија (НИС) по стапувањето во сила на санкциите на САД, државата има акт врз основа на кој може да дејствува доколку има нарушување на пазарот на нафта и гориво.

Станува збор за владината „Уредба за утврдување на програмата на мерки во случај кога е загрозена безбедноста на енергијата и снабдувањето со енергија, која го содржи и Кризниот план“, која беше усвоена во 2019 година – односно години пред НИС да биде под санкции на САД, објави Недељник.

Целта на таа Уредба е да пропише прецизни процедури и мерки што ќе се преземат за време на кризата, како и јасно да ги дефинира одговорностите на сите учесници, од државните органи до нафтените компании.

Активирањето на Кризниот план зависи од исполнувањето на специфични услови што претставуваат сериозно нарушување на пазарот. Тие услови вклучуваат ситуации како што се нарушувања на снабдувањето со сурова нафта поради меѓународни политички или економски тензии, како и локални нарушувања на транспортот предизвикани од големи индустриски несреќи.

„Непланираното затворање на рафинеријата Панчево претставува најсериозна закана за безбедноста на снабдувањето на српскиот пазар на нафта“, се наведува во планот.

Уредбата предвидува дека прекинот на протокот на нафта преку ЈАНАФ и Транснафта или проблемите во речниот сообраќај на Дунав поради екстремни нивоа на водата може да доведат до активирање на планот.

Основната мерка за стабилизирање на пазарот е ослободување на резервите на нафта и деривати.

Дирекцијата за енергетски резерви при Министерството за енергетика е задолжена за спроведување на таа постапка.

Покрај користењето на резервите, Акцискиот план може да содржи и мерки за намалување на трошењето, кои се воведуваат постепено, во зависност од сериозноста на кризата.

Првиот чекор вклучува препораки и јавни кампањи што би го промовирале користењето на јавен превоз, споделувањето автомобили, како и поттикнување на работа од дома и спроведување техники на возење со ефикасна потрошувачка на гориво.

Доколку ова не е доволно, следното ниво на мерки може да вклучува обврзувачки одлуки, како што е намалување на максималното ограничување на брзината на патиштата.

Во случај на посериозна криза, можно е да се воведат ограничувања на самите пумпи, како што се скратување на работното време, забрана за полнење гориво во канистри или одредување на максималната количина што може да се купи по полнење.

Ограничувањата на движење се предвидени и како построги мерки, како што е воведување на систем за возење пар-непар врз основа на броевите на регистарските таблички или целосна забрана за возење во одредени денови.

Како последна опција, планот предвидува рационализација, односно воведување на систем за следење кој строго ја контролира дистрибуцијата на гориво.

Во случај на примена на најстрогите мерки, постои список на приоритетни корисници на кои мора да им се обезбеди гориво.

Списокот, меѓу другите, ги вклучува полицијата, противпожарните и службите за итни случаи, болниците, енергетските субјекти за производство на електрична енергија и гас, телекомуникациските и поштенските услуги, јавниот превоз и услугите потребни за водоснабдување.

Планот предвидува спроведување интензивна комуникација со јавноста со цел да се обезбедат точни информации и да се избегне панично однесување.

Централната улога во управувањето со кризи ја игра тело наречено NESO – Организација за национална стратегија за кризни ситуации и доколку утврди дека се потребни мерки, подготвува посебен Акционен план кој го доставува до министерот за енергетика.

Врз основа на предлогот на министерот, Владата донесува конечна одлука за усвојување на Акциониот план и негово објавување кризни ситуации. 

октомври 17, 2025