Кина ја има најголемата воена морнарица на светот – расте со неверојатна брзина

„Социјализмот е добар…“ пее една пензионерка во пренослив микрофон за караоке, малку фалш, заглушена од муабетите на своите пријателки. Сепак, тие ѝ се придружуваат во рефренот: „Комунистичката партија ја води Кина по патот на моќта и богатството!“

Сцената се одвива во паркот Суојуан во Далиен, град на североистокот на Кина, на брегот на Жолтото Море. Додека пеат, погледот им е насочен кон хоризонтот кој го доминираат кранови над бродови од сите големини – сведоштво за огромната индустриска сила на едно од најголемите кинески бродоградилишта, пишува BBC.

Неверојатна моќ на бродоградбата

Додека за локалното население ова е место за дружење и забава, за аналитичарите во Вашингтон оваа база на кинеската бродоградба претставува растечка закана.

Во последните две децении Кина масовно вложува во бродоградба, а резултатите се импресивни: повеќе од 60% од светските нарачки оваа година завршија во кинеските бродоградилишта. Едноставно кажано – Кина гради повеќе бродови од кој било друг, и тоа побрзо од сите други.

„Размерите се извонредни… на многу начини зачудувачки,“ вели Ник Чајлдс, поморски експерт од Меѓународниот институт за стратешки студии во Лондон. „Кинескиот капацитет за бродоградба е приближно 200 пати поголем од вкупниот капацитет на САД.“

Најголема воена морнарица во светот

Таa доминација се однесува и на нејзината воена морнарица. Комунистичката партија на Кина сега располага со најголемата морнарица во светот – со 234 воени бродови, наспроти 219 американски. Експлозивниот економски подем на Кина е заснован токму на морето. Во Кина се наоѓаат седум од десетте најпрометни пристаништа во светот, клучни за глобалните синџири на снабдување.

Како што растеа амбициите на Пекинг, така растеше и неговиот арсенал на бродови, но и самодовербата во полагање право на Јужното кинеско море и пошироко. Под водство на Си Џинпинг, Кина очигледно сака да завладее со морињата, но прашање е дали ќе успее.

Си овие денови домаќин на Путин и Ким

Големата воена парада што се очекува наредните денови би можела да открие колку Кина е блиску до таа цел. Си ќе биде домаќин на рускиот претседател Владимир Путин и севернокорејскиот лидер Ким Јонг Ун, со што испраќа пркосна порака до западните нации.

САД и сојузниците внимателно ќе го следат прикажувањето на воената моќ, кое треба да вклучи противбродски ракети, хиперсонично оружје и подводни дронови.

„Американската морнарица сè уште има значителни предности, но јазот во нејзините капацитети во однос на Кина се намалува и се обидува да најде начин да одговори,“ вели Чајлдс, „бидејќи нејзиниот капацитет за бродоградба значително се намали во последните децении.“

Американскиот претседател Доналд Трамп најави дека сака да го поправи тоа и потпиша извршна наредба за ревитализација на американската бродоградба, но Чајлдс додава дека тоа ќе биде „многу тежок зафат“.

Се намалува ли технолошкиот јаз?

Меѓу 2019 и 2023 година, четирите најголеми кинески бродоградилишта изградија 39 воени бродови со вкупен депласман од 550.000 тони, според студијата на Центарот за стратешки и меѓународни студии (CSIS). За споредба, целата Кралска морнарица на Обединетото Кралство има проценет депласман од околу 399.000 тони.

Иако Кина ја има најголемата морнарица според бројот на пловила, американската флота има поголема тонажа и е помоќна, пред сè поради значително поголемиот број големи носачи на авиони. Но Пекинг брзо ја достигнува таа предност.

„Кинезите не забавуваат,“ вели Александар Палмер од CSIS. „Бројот на трупови не е единствената мерка за ефикасност на морнарицата, но способноста за производство и пуштање во употреба на бродови е навистина импресивна и може да направи стратешка разлика.“

Сепак, сè уште постојат ограничувања. Кина има само два оперативни носачи на авиони и значително помалку подморници од САД, за кои аналитичарите велат дека се технолошки послаби.

Нови оружја и проширени бази

Се гледаат промени насекаде. Снимки од Хаинан, кинеската островска провинција, сугерираат дека Пекинг масовно вложува во проширување на своите поморски бази. Во базата Јулин изминатите пет години се изградени пет нови пристаништа, а се верува дека Кина таму планира да ги смести најголемите подморници од класата „Џин“, секоја способна да носи по 12 нуклеарни ракети.

На кинеските социјални мрежи се појавија снимки од проби кои укажуваат дека на претстојната парада ќе бидат прикажани најмалку две нови видови беспилотни подводни дронови.

Метију Фунајол од проектот China Power при CSIS предупредува дека поголемиот дел од таа технологија сè уште е „непроверена“ и дека временската рамка за нејзината вистинска способност е нејасна. Но додава: „Големото прашање е колку време ќе биде потребно технологијата да созрее.“

Морнарица за бришење на горчливите сеќавања

Огромното поморско јакнење ја поттикнува партијата која сè уште се опоравува од болните рани од минатото, користејќи ги тие сеќавања за да ја засили пораката за оданост, моќ и патриотизам. Она што светот го гледа како подем на Кина, Си Џинпинг го гледа како нејзино преродба.

Тој ја истакна вредноста на „силна морнарица за зачувување на националната безбедност,“ наведувајќи 470 инвазии меѓу 1840 и 1949 година кои донеле „неопишлива мака“. Вети дека неговата земја никогаш повеќе нема да биде „понижена“ или да ги доживее тие „горчливи сеќавања од странски напади“.

Сила на воено-цивилната фузија

Кина има неспорна предност во двојната намена на своите бродоградилишта. Многу од оние што градат комерцијални бродови можат да градат и воени бродови за морнарицата. Воената и цивилната индустрија работат рака под рака, што државните медиуми го опишуваат како „воено-цивилна фузија“ – концепт што Си силно го промовира.

„Постојат напори технологијата потребна за изградба и на едното и на другото да се донесе на централизирана локација – Далиен е една од нив,“ вели Фунајол. Тој додава дека дури и без моќни носачи на авиони, кинеската комерцијална флота и нејзината способност за брза градба на бродови можат да бидат клучни за време на криза.

„Во секој долготраен конфликт, ако имате бродоградилишта што брзо произведуваат нови бродови, тоа е огромна стратешка предност,“ објаснува Фунајол. „Сè се сведува на едноставно прашање: Кој може побрзо и полесно да стави повеќе средства во вода?“ Засега, одговорот е Кина.

„Можеме да почекаме“

Светот не треба да се грижи, тврди професорот Ху Бо, директор на Центарот за поморски стратешки студии при Пекиншкиот универзитет. „Немаме интерес да се мешаме во работите на други земји, особено воено,“ вели тој. Сепак, постои еден остров што Кина не го смета за „друга земја“ – Тајван.

Пекинг одамна ветува „повторно обединување“ и не ја исклучува употребата на сила. „Кина веќе има капацитет да го врати Тајван,“ вели професорот Ху Бо, „но Кина тоа не го прави бидејќи имаме трпение. Никогаш не сме се откажале од изгледите за мирно обединување. Можеме да почекаме.“

Најголемата грижа е дека напад врз Тајван би можел да предизвика поширока војна со САД. И покрај уверувањата, тешко е да се занемари фактот дека кинеските воени бродови пловат сè подалеку од своите брегови и изведуваат вежби во близина на Австралија и Јапонија.

„Го браниме нашиот океански сон“

Додека Пекинг станува сè поодважен во проектирањето на моќта на Пацификот, соседите од Тајван до Австралија се загрижени дека се остварува кинеската мантра: „сокриј ја силата и чекај да дојде времето.“

Сепак, професорот Ху Бо верува дека стравовите од конфликт со САД се преценети. „Во последните три години, мислам дека сигналот е многу јасен – двете страни не сакаат да се борат,“ вели тој, додавајќи: „Ние сме подготвени за тоа, но не сакаме борба.“

Во Далиен, пак, туристите ја посетуваат воената изложба во форма на носач на авиони. Насекаде има пораки: „обединети го браниме нашиот океански сон.“

Кинески блогер во живо им пренесува на своите следбеници преглед на најновите бродови во изградба. „Многу сум горд – навистина, погледнете што ни дава овој град,“ вели во камерата.

Клучното прашање за САД и нивните сојузници останува колку далеку може да плови кинеската воена флота. „Сè уште имаат значителен пат пред себе,“ заклучува Ник Чајлдс, „но сигурно ги поместуваат границите.“

септември 3, 2025