Буџетска криза во Франција – пад на владата?

Дојче Веле

Франсоа Бајру се појави пред медиумите во понеделникот многу посмирен отколку што може да се очекува од политичар во ќорсокак. Тој рече дека побарал од претседателот да свика вонредна седница на Парламентот на 8 септември за да може премиерот да го постави прашањето за доверба пред дебатата за буџетот.

Со ова, францускиот премиер сака да обезбеди поддршка за буџетот, што предвидува големи мерки за штедење. Во Франција, тоа наидува на широко одбивање. Малцинската влада предвиде дека ќе заштеди 44 милијарди евра. Целта е да се намали дефицитот на 4,6 проценти од бруто домашниот производ. А тоа би било далеку од договорените критериуми во Европската унија. Симболот на овие мерки е укинувањето на два празника.

Бајру се осмели да преземе чекор што не само што ја загрозува неговата политичка кариера. Претседателот Макрон ќе мораше да најде нов шеф на владата по четврти пат за 600 дена во случај на неуспех на премиерот.

Тројцата претходни премиери, Елизабет Борн, Габриел Атал, Мишел Барние, ја држеа функцијата многу кратко време, што се случуваше само за време на најголемите кризи на Третата Република.

Франција како во 1932 и 1933 година?

На почетокот на триесеттите години од минатиот век, Франција беше лошо погодена од светската економска криза. Владите доаѓаа и си одеа, премиерите паѓаа месечно. Франција имаше шест премиери помеѓу 1932 и 1933 година. Тоа беше знак на политичка парализа.

А причината беше секогаш иста – спор околу буџетот. Утврдувањето на државниот буџет е единствена надлежност на парламентот.

Ниту еден предложен план, од зголемување на даноците, намалување на трошоците, специјални мерки, не можеше да го убеди мнозинството пратеници. Така, државниот буџет стана камен на сопнување што ја поткопа вербата во демократијата.

Дилемата пред која стои Бајру

Деведесет години подоцна, некои работи изгледаат како да се видени и претходно. Франција е презадолжена со 3000 милијарди евра, а каматата голта десетици милијарди во буџетот секоја година. Брисел предупредува дека мора да се штеди, а финансиските пазари ја гледаат француската финансиска политика со недоверба.

Берзата ја следеше веста за потегот на францускиот премиер со пад на девизниот курс и зголемување на каматните стапки за државните обврзници. Овој месец тие го надминаа нивото на грчките. Без кредибилен план за консолидација на финансиите, Париз може да го види намалениот кредитен рејтинг од страна на агенциите за рејтинг.

Владата комбинира намалување на субвенциите, забавување на растот на социјалните трошоци и умерено зголемување на даноците за најбогатите. Таа умерена мешавина од мерки за штедење долго време ја предлагаат економистите. Но, проблемот не е во мерките, туку во парламентот.

Француска опозиција – сите против премиерот

Од парламентарните избори во 2024 година, владата нема апсолутно мнозинство во парламентот. Постојат три големи блока. Ултрадесничарската Национална алијанса, центарот што го поддржува претседателот и левичарска алијанса.

Националната алијанса отворено се залага за нови избори: „Ќе гласаме против премиерот. Само распуштањето на парламентот би им дало шанса на Французите да одлучат за својата иднина“, напиша Марин Ле Пен на Платформа X. Според судска одлука, Ле Пен повеќе не може да се кандидира. Наместо заштеди, Националната алијанса предлага инвестиции во полицијата, армијата, како и зајакнување на куповната моќ. Тоа би се финансирало со ново задолжување.

И левата опозиција смета дека Бајру има погрешен пристап. Екстремната левица собрана во партијата „Непокорена Франција“ планира протестна акција слична на генерален штрајк за 10 септември. Но, Зелените, комунистите и социјалистите во меѓувреме ја исклучуваат можноста за каква било поддршка за премиерот, па затоа мнозинството за Бајру не е на повидок. Шефот на социјалистите, Оливие Форе, зборува за „неправеден буџет“ и ветува во телевизиско интервју дека ќе презентира „алтернативен буџет“ кој веројатно ќе содржи нов данок за корпорациите и богатите.

Дури и во конзервативниот блок, буџетот е контроверзен. Ксавиер Бертран, претседател на регионот О де Франс, предупреди дека најавените мерки би можеле непропорционално да ја оптоварат средната класа. Тој додаде дека премногу строгиот курс на штедење нема да ги реши буџетските проблеми и ќе ја зајакне Националната алијанса, која и онака води на анкетите.

Андреас Нол

август 31, 2025